Thưa ông, nguyên nhân khiến các VĐV, HLV và kể cả các nhà quản lý thể thao mắc căn bệnh trầm cảm?
PGs. Ts. bs. Võ Tường Kha: Con người là động vật cấp cao, có hoạt động tư duy, có nhận thức, điều khiển hành vi nhờ hoạt động não bộ - hoạt động thần kinh cao cấp. Trong hoạt động hàng ngày, con người (đối tượng) thường xuyên có mối quan hệ tương tác với môi trường tự nhiên và môi trường xã hội.
Hành vi tương tác này sẽ tác động đến tập thể, cá nhân trong các mối quan hệ xã hội đó. Hậu quả là các tập thể, cá nhân này phản ứng trở lại thông qua cảm nhận, nhận thức, ý thức và biểu hiện ra hành vi tác động lại ít nhiều đến đối tượng.
Các tác động ngược lại này có thể làm hài lòng hoặc không hài lòng, làm thỏa mãn hoặc không thỏa mãn đến đối tượng ban đầu. Lúc này, đối tượng sẽ biểu hiện phản ứng dưới dạng một trong các trạng thái hưng phấn hoặc bình thường hoặc ức chế trong nhận thức, ý thức và biểu hiện ra các sắc thái tâm lý, tình cảm.
Trạng thái ức chế vỏ não - ức chế tâm lý, tình cảm dẫn đến thay đổi hành vi theo hướng thụ động, tiêu cực, nặng hơn hoặc lâu ngày dẫn đến trầm cảm. Tác động các mối quan hệ xã hội lên VĐV, HLV liên quan đến hoạt động thi đấu, tập luyện TDTT cũng có thể phát sinh trầm cảm theo cơ chế này.
Đối với các VĐV, HLV, có nhiều nguyên nhân dẫn đến trầm cảm. Do bệnh tật hay chấn thương kéo dài, giảm sút thể chất, thể lực, từ đó giảm sút về thành tích tập luyện, tập đấu, hoặc chủ động dừng hoặc bắt buộc dừng thi đấu sẽ ức chế tâm lý, gây trầm cảm.
Quá trình luyện tập quá mức, lượng vận động quá lớn dẫn đến kiệt sức, khiến các VĐV sợ tập, ngại tập, lâu ngày dẫn đến trầm cảm. Sức ép về mặt thành tích do bản thân đặt mục tiêu quá lớn hoặc do kỳ vọng của HLV, nhà quản lý, gia đình và xã hội quá cao trong khi năng lực bản thân VĐV hạn chế. Thành tích thi đấu và tập luyện không đạt như kỳ vọng khiến các VĐV, HLV thất vọng.
Suy nhược cơ thể hay thiếu ngủ kéo dài vì một lý do nào đó cũng là một trong nguyên nhân dẫn đến trầm cảm. Bên cạnh đó, có nhiều nguyên nhân khác như do có cú sốc tình cảm, mất mát sinh mạng, chức vụ, địa vị, kinh tế của bản thân, hoặc từ gia đình, người thân; hay việc lạm dụng chất kích thích như rượu bia hoặc sử dụng thuốc gây nghiện hướng thần lâu dài.
Ngoài ra, do bệnh lý thực thể tại não như viêm não, u não, tai biến mạch máu não…ảnh hưởng lên vùng chi phối cảm xúc, hành vi gây trầm cảm. Những yếu tố như ảnh hưởng thiên tai, địch hoạ như dịch COVID-19 bắt buộc VĐV, HLV phải cách ly, giãn cách, không được giao tiếp xã hội, không được hoạt động chuyên môn, sụt giảm thu nhập cũng là nguyên nhân gây nên căn bệnh này.
Bên cạnh đó, do bản thân các VĐV gặp bế tắc với cuộc sống vì mục tiêu phấn đấu không đạt được hay do phát sinh sự cố không tốt trong các mối quan hệ đội tuyển, gia đình và xã hội. Yếu tố gia đình tác động như sự kỳ vọng của gia đình quá sức với VĐV.
Yếu tố xã hội tác động như kỳ vọng của bạn bè, của cộng đồng, của xã hội gây sức ép lên tâm lý VĐV, HLV hoặc dư luận, bình phẩm hạn chế, khiếm khuyết về phát ngôn, hành vi trong cuộc sống hàng ngày mà không liên quan tập luyện, thi đấu của VĐV. Hoặc do sự đố kị, kỳ thị trong các VĐV với nhau; sự cạnh tranh thiếu lành mạnh, ganh ghét trong thi đấu thể thao; sự phân biệt đối xử, ít quan tâm của HLV đến VĐV so với trước…
Tất cả các nguyên nhân này xuất hiện đột ngột (sốc) hay kéo dài đều có thể dẫn đến ức chế ở vỏ não, gây trầm cảm.
Những biểu hiện của căn bệnh trầm cảm trong thể thao?
Có các biểu hiện như: Thần sắc (sắc khí) u tối; mất tập trung, giảm chú ý, giảm trí nhớ; giảm động lực, buông xuôi, giảm hưng phấn, giảm niềm tin đối với HLV và đồng đội; thay đổi về tâm lý như cáu gắt, bực dọc, chống đối; tăng hay giảm trọng lượng mà không lý giải được, không do bệnh lý hay chế độ dinh dưỡng; lo âu, mất ngủ, giảm sự thèm ăn, kém ăn, thậm chí bỏ ăn; ngại giao tiếp, nép mình, ngại tiếp xúc đám đông và các hoạt động tập thể.
Trong tập luyện, VĐV thường xuyên mắc lỗi kỹ thuật, động tác, chiến thuật; giảm thể lực, chóng mệt, giảm khả năng hoàn thành bài tập, thi đấu; có xu hướng hút, hít, nghiện rượu, nghiện bia, thay đổi hành vi lối sống bê tha; nặng hơn là xuất hiện hoang tưởng, luôn nghĩ đến cái chết.
Hệ lụy nếu không được phát hiện sớm và có cách giải quyết hợp lý?
Nếu không được phát hiện sớm hay có cách giải quyết phù hợp, VĐV đó dễ bị suy sụp về thể chất, tinh thần, không còn ý chí phấn đấu, hưng phấn và mục tiêu trong cuộc sống, từ đó giảm sút phong độ, tập luyện và thi đấu. Nặng hơn là sa vào nghiện ngập, rối loạn các hành vi, kết thân với những thành phần xấu xã hội, sống bê tha, cẩu thả và nặng hơn nữa là luôn nghĩ tự sát.
Đối với tác động lên tập thể, xã hội thì cá nhân bị trầm cảm sẽ gây hoang mang trong tập thể, nghi kỵ lẫn nhau, ảnh hưởng tâm lý đám đông. Suy nghĩ, nhận thức, hành vi của người bị trầm cảm sẽ lan truyền trong đồng đội, gia đình, xã hội và khiến đồng đội bị rối loạn, dễ xuất hiện tình trạng trầm cảm lan truyền, gây xáo trộn sinh hoạt đồng đội, gia đình, gây mất an ninh, trật tự cho đồng đội, cho xã hội, tạo gánh nặng cho gia đình, xã hội.
Khi rơi vào tình trạng trầm cảm, VĐV hay HLV đó cần làm gì? Và các VĐV, HLV cần làm gì để tránh bị căn bệnh này?
Bản thân người bị trầm cảm cần đối mặt, quyết tâm loại bỏ các nguyên nhân gây trầm cảm. Ví dụ như các quan hệ xã hội không tốt thì nhanh chóng tìm cách loại bỏ; nếu có chấn thương, bệnh tật thì tìm cách điều trị triệt để; nếu bị sức ép về thành tích thì dừng lại, điều chỉnh mục tiêu, không chạy theo thành tích; không chạy theo dư luận, sức ép của dư luận,…
Cần thiết lập cuộc sống mới với trật tự, kỷ cương, kỷ luật nghiêm túc trong ăn uống, sinh hoạt, ngủ nghỉ; tăng cường giao lưu, nói chuyện và chia sẻ với mọi người. Hơn hết, bản thân VĐV đó phải duy trì tập luyện thể dục thể thao với nguyên tắc giảm cường độ, khối lượng luyện tập; thay đổi môi trường, đồng đội hay môn luyện tập.
Họ cần tránh xa các chất gây nghiện, các chất kích thích như rượu, bia,… Trường hợp cần thiết, tìm đến bác sĩ tâm lý, tâm thần để sử dụng một liệu thuốc chống trầm cảm phù hợp nhưng không được lạm dụng, trên nguyên tắc là giảm dần sự phụ thuộc vào thuốc.
Các HLV, đồng đội cần tăng cường động viên, chia sẻ với người bị trầm cảm; đặt lại mục tiêu thành tích, phù hợp với năng lực thực tế trong quá trình thi đấu, tập luyện, giảm sự kỳ vọng về thành tích; bố trí chế độ nghỉ ngơi hợp lý.
Cần phát huy vai trò của các tổ chức tập thể, tổ chức các hoạt động tập thể, xã hội để hỗ trợ cho người bị trầm cảm; hỗ trợ chăm sóc y tế, tâm lý, dùng thuốc chống trầm cảm khi cần thiết; đặc biệt, HLV, đồng đội không được kỳ thị, phân biệt và không được bình luận, tạo ra dư luận, sức ép với người bị trầm cảm.
Cảm ơn PGs. Ts. bs. Võ Tường Kha về cuộc trao đổi này.
Trước đây, một số VĐV nổi tiếng của Việt Nam từng mắc căn bệnh này và suýt giã từ sự nghiệp như võ sĩ Nguyễn Thị Ngoan từng không nhận ra người thân vì trầm cảm; VĐV điền kinh Nguyễn Thị Oanh mất ngủ triền miên hay anh em VĐV Quách Công Lịch -Quách Thị Lan khủng hoảng tinh thần kéo dài,…Đặc biệt, Ánh Viên phải nhờ tới bác sĩ tâm lý trong vòng 3 tháng để điều trị căn bệnh này.
Hiện tại, thể thao Việt Nam chưa có bất cứ thống kê, đề tài hay công trình nghiên cứu nào về trầm cảm của VĐV cả chung hay theo môn, cho dù nó là vấn đề nóng, điển hình với trường hợp của Ánh Viên hay Nguyễn Thị Ngoan. Không có các chuyên gia hay bác sĩ tâm lý nào, ngay cả một số môn trọng điểm hay có điều kiện.
Trong buổi tập đầu tiên tại GBK Aquatar Center, Ánh Viên đã thực hiện kĩ thuật tốt, đáp ứng chuyên môn để săn huy chương ASIAD 2018.
Đối với cô gái 9X Thùy Linh, tập gym là cuộc chiến giảm cân, chống lại cơn trầm cảm, khủng hoảng tâm lí khiến cô tuyệt vọng và mất dần tình yêu thương bản thân.
Với cầu thủ và VĐV thể thao chuyên nghiệp, giấc ngủ ngon và đúng giờ giấc quan trọng chẳng kém gì chế độ dinh dưỡng và tập luyện.
Tạp chí tài chính uy tín Forbes đã công bố danh sách những vận động viên kiếm được nhiều tiền nhất thế giới trong năm, bao gồm cả Messi và Ronaldo.
Trận bảo vệ danh hiệu tạm thời của Tom Aspinall với Curtis Blaydes vừa được công bố tại UFC 304 tiếp tục đối mặt thắc mắc từ khán giả.
Đội hình tuyển Brazil năm 2024 mới nhất. Xem đội hình, danh sách cầu thủ chính thức của ĐT Brazil đá giao hữu chuẩn bị cho Copa America 2024.
Cơ hội mà Belal Muhammad đã kêu gọi từ rất lâu cuối cùng cũng đến với anh khi trận đấu với ĐKVĐ Leon Edwards sẽ được lên lịch cho UFC 304.
Huấn luyện viên Ronald Koeman đã đưa cầu thủ đang bị chấn thương Frenkie de Jong vào danh sách tạm thời của đội tuyển Hà Lan tham dự Euro 2024.
G2 Esports sẽ đòi lại món nợ ở nhánh thắng? Hay T1 sẽ vượt qua khó khăn để tiến tới một vị trí trong Top 3 của MSI 2024?
HLV Didier Deschamps đã công bố danh sách đội tuyển Pháp tham dự Euro 2024, trong đó bất ngờ lớn nhất là sự xuất hiện của Kante.
Hôm nay, đội tuyển Đức đã công bố danh sách sơ bộ tham dự Euro 2024 trên sân nhà. Cập nhật danh sách tuyển Đức mới nhất.
Barcelona với chiến thắng mới nhất trước Almeria đã cầm chắc ngôi á quân La Liga chung cuộc khi mùa giải còn 2 vòng đấu nữa.
Những đội hình mạnh nhất TFT 14.10. Cùng webthethao.vn tìm hiểu về meta DTCL 14.10, bản cập nhật mới nhất của Đấu Trường Chân Lý.
Chuyên gia của tờ La Gazzetta dello Sport đưa ra dự đoán kết quả các trận đấu vòng 37 Serie A, bao gồm cuộc đối đầu Fiorentina vs Napoli.
Giải Vô địch Cầu lông Đồng đội Quốc gia năm 2024 – Cup Li-Ning lần thứ VIII diễn ra 13-17/5 tại Nhà thi đấu đa năng tỉnh Bắc Giang.
Lịch thi đấu, trực tiếp Giải vô địch Cầu lông đồng đội quốc gia năm 2024 tranh cúp LI-NING lần thứ VIII hôm nay. Cập nhật lịch trực tiếp Giải vô địch Cầu lông đồng đội quốc gia năm 2024 mới nhất.
Lịch thi đấu, trực tiếp cầu lông Thailand Open năm 2024 hôm nay. Cập nhật lịch trực tiếp giải cầu lông Thái Lan mở rộng năm 2024 mới nhất.
Tyson Fury và Oleksandr Usyk từng so găng với một tay đấm đặc biệt và kết quả trận đó có thể dự báo kịch bản trận thống nhất đai kinh điển cuối tuần này.
Trước thông tin Canelo Alvarez nhận đề nghị bảo vệ danh hiệu IBF hạng siêu trung, khán giả tiếp tục nhắc tên ứng viên David Benavidez.
Một cụ bà sắp tròn 91 tuổi tiếp tục gây chú ý cho làng điền kinh thế giới khi mới đây lại xác lập kỷ lục thế giới nhóm tuổi nữ trên 90 ở nội dung chạy 200m.
Trực tiếp Giải vô địch Cầu lông đồng đội quốc gia năm 2024 tranh cúp LI-NING lần thứ VIII hôm nay 16/05. Link xem trực tuyến Giải vô địch Cầu lông đồng đội quốc gia năm 2024 tranh cúp LI-NING lần thứ VIII.
Sức mạnh vô địch của Bilibili Gaming đã bị chặn đứng trước đẳng cấp của Gen.G, đặc biệt là với màn trình diễn của Chovy cùng Canyon.
Thời gian cập nhật chỉ số của mùa thẻ 23UCL FC Online sau mỗi vòng đấu C1 và không quá 8 ngày sau khi kết thúc vòng đấu trễ nhất.
Webthethao cập nhật link trực tiếp cúp bóng chuyền VTV9 Bình Điền 2024, với trận bấn kết đầu tiên hấp dẫn hứa hẹn mang đến nhiều diễn biến kịch tính.
Thông tin cặp đấu, dự đoán và nhận định bóng rổ NBA Playoffs 2024 vòng 2, trận đấu giữa Minnesota Timberwolves vs Denver Nuggets lúc 7h30 sáng ngày 17/5.
Sau khi ghi trung bình 24 điểm/trận cho Chicago Bulls, sao ghi điểm kiêm mục tiêu chuyển nhượng của Lakers - DeMar DeRozan sẽ trở thành cầu thủ tự do mùa hè này.
Màn trình diễn "gánh team" của Chen Peiyan giúp cô trở thành VĐV ghi điểm xuất sắc nhất vòng bảng cúp bóng chuyền VTV9 Bình Điền, trong khi Bích Tuyền cũng thể hiện phong độ xuất sắc.
Xem ra các tay vợt hàng đầu đã không còn động lực thi đấu tại Thailand Open 2024, sau khi kết thúc vòng loại cầu lông của Olympic Paris 2024.
Cùng với điền kinh, bơi là một trong hai môn thể thao nữ hoàng. Và để hướng tới Olympic Paris 2024, liệu bơi Việt Nam có được nhận suất đặc cách cho một nữ VĐV?
Bảng xếp hạng MLS mùa giải 2024 mới nhất. Xem BXH giải bóng đá nhà nghề Mỹ được Webthethao.vn cập nhật hôm nay chính xác.
Sự kiện MMA LION Championship 13 sẽ chứng kiến á quân mùa giải 2022 - Kiện tướng Jujitsu Quốc gia Trịnh Xuân Anh.
Quên đi trận đấu bạc nhược cách đây 2 ngày, Luka Doncic mang đến Game 5 bộ mặt của một ứng cử viên danh hiệu MVP, đưa Dallas Mavericks đến chiến thắng thuyết phục.
Chứng kiến Vasiliy Lomachenko và Gervonta Davis nói về việc thượng đài, nhà vô địch hạng nhẹ Shakur Stevenson mới bắt đầu lên tiếng.
Messi đã bỏ lỡ trận đấu với Orlando City do đầu gối bị bầm tím và giờ sẽ còn một số lần ra sân nữa cho Inter Miami trước khi tham dự Copa America 2024.
VĐV trẻ 19 tuổi người Ý Mattia Furlani vừa xác lập kỷ lục thế giới mới nội dung nhảy xa nam nhóm tuổi dưới 20, phá kỷ lục cũ tồn tại đã 12 năm.
Đây là năm thứ ba liên tiếp Boston Celtics đặt chân tới loạt trận chung kết miền Đông, cũng lần thứ 6 trong 8 năm thi đấu NBA Playoffs mà họ đạt được điều này.
HLV Kiatisuk đã âm thầm trở về Thái Lan sau khi chia tay CAHN. Zico Thái được đồn đoán phải thực hiện mục tiêu quan trọng ở SEA Games 33 trên sân nhà.
Vị trí dẫn đầu danh sách ghi bàn của MLS 2024 ở vòng đấu này đã có chút thay đổi khi Christian Benteke vượt lên sánh ngang với Luis Suarez.
Trực tiếp trận đấu giữa Orlando City và Inter Miami thuộc vòng 14 MLS 2024 vào lúc 6h30 ngày 16/5. Cập nhật diễn biến trận Orlando vs Inter Miami.
Vince Carter sẽ là cầu thủ thứ 7 được treo áo bởi Brooklyn Nets (tiền thân là New Jersey Nets). Số áo của anh được đặt bên cạnh người đồng đội thân thiết là Jason Kidd.
Gen.G và Bilibili Gaming, 2 ứng cử viên nặng ký nhất cho chức vô địch MSI 2024 sẽ đụng độ với nhau trong ngày hôm nay, hứa hẹn sẽ đem đến một cuộc đối đầy nảy lửa.
Đội hình dự kiến trận đấu giữa Orlando và Inter Miami thuộc vòng 14 MLS 2024 vào lúc 6h30 ngày 16/5. Cập nhật đội hình trận Orlando vs Inter Miami.
Ngoài trận chung kết FA Cup, MU còn có thể giành vé dự cúp châu Âu mùa tới thông qua vị trí ở Ngoại hạng Anh với kết quả vòng đấu cuối cùng.